Bestuurlijke hoofdlijnen

De coronacrisis zorgt voor een bijzondere tijd, ongekend voor iedereen en de onzekerheden werpen ook hun schaduw vooruit over de begroting 2021-2024. Dat vraagt lef en daadkracht: hoe zorgen we ervoor onze gemeente toekomstbestendig en leefbaar te houden.

Dit college kiest ervoor in de begroting 2021-2024 anticyclisch te handelen en te investeren in de fysieke stad en onze inwoners van Zaanstad waar het het meest nodig is. Juist nu is het belangrijk om te blijven investeren in meer groen in de openbare ruimte, het bouwen van woningen, de bereikbaarheid en infrastructuur,  duurzaamheid én klimaatadaptatie. We investeren en zetten in op preventie bij jeugd, veiligheid en zorg, het bevorderen van kansengelijkheid én voldoende werkgelegenheid voor al onze inwoners.

We kiezen er daarom voor om het huidige beleid Participatie naar werk voort te zetten, volop door te gaan met het uitvoeren van onze ambities op het gebied van duurzaamheid en extra financiële middelen vrij te maken voor wijken waar de meest kwetsbare inwoners wonen, zoals in Poelenburg en Peldersveld. Daarmee blijven we een vitale, economisch sterke en sociale stad.

Juist in deze tijden van crisis is het extra belangrijk én nodig om te investeren in de toekomst van de stad. Daarbij gaan we op zoek naar creatieve oplossingen en bondgenootschappen met krachtige partners. Een mooi voorbeeld hiervan is onze inzet voor een forse financiële bijdrage vanuit de woningbouwimpuls van het Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties. De gemeente Zaanstad kan door de Rijksbijdrage van € 20,5 miljoen zo’n 6.000 huizen in Kogerveldwijk (1.733 woningen) en Zaandam-Centrum (4.274 woningen) versneld realiseren.

We brengen in deze begroting focus aan in de doelen van het huidige coalitieakkoord ‘De molen op de wind zetten’. Hierdoor kunnen we scherper sturen om de juiste dingen te doen voor de ontwikkeling van de stad en samenleving. Focus betekent ook dat we niet op alle ambities extra kunnen inzetten. De sociale en maatschappelijke effecten daarvan zijn weloverwogen gemaakt. We zijn actief op zoek gegaan naar daar waar slimme combinaties zich voordoen door het samenkomen van verschillende doelen.

Als college van Burgemeester & Wethouders zien wij een financieel gezonde en meerjarig sluitende begroting als onze verantwoordelijkheid, voor de toekomst van onze stad en voor een volgende bestuursperiode. Daarbij leggen wij de rekening niet bij de meest kwetsbare inwoners. We durven keuzes te maken en zoeken de grenzen op van wat wettelijk haalbaar is en onze financiële spelregels toelaten. Het vraagt dat wij als college scherp aan de wind varen bij het vitaal houden van de Zaanse samenleving. Het is een uitzonderlijke situatie die vraagt om uitzonderlijke maatregelen en keuzes. We kiezen er niet voor om de begroting in 2021 sluitend te krijgen maar een eenmalig tekort in de begroting te accepteren. Extra bezuinigen zou in dit crisisjaar ongepast zijn en onwenselijk voor de stad.

Om meer zicht te hebben op de invloed van de coronacrisis op de stad en zijn inwoners hebben we impactanalyses gemaakt op zes opgaven waar Zaanstad de komende jaren mee te maken heeft. Dit zijn: economische ontwikkeling, kansenongelijkheid, duurzaamheid, verstedelijking, gezondheid en veiligheid. Op basis van deze impactanalyses hebben wij een aantal afwegingsprincipes vastgesteld die behulpzaam zijn bij het maken van toekomstbestendige keuzes voor de begroting 2021.
Groeien met kwaliteit naar een stad met 200.000 inwoners in 2040 vraagt om een realistische balans in de ambities voor de groei. Gebiedsontwikkeling en woningbouw gaan hand in hand met de groei van voorzieningen, een betere infrastructuur in het kader van mobiliteit, bescherming van erfgoed en duurzame, circulaire en klimaatbestendige nieuwbouw. Zo kiezen wij bijvoorbeeld voor het aanplanten van meer bomen in de openbare ruimte.

Inzetten op kwaliteit en bondgenootschap is onder andere nodig als Zaanstad in 2050 een toekomstbestendige, klimaat adaptieve en circulaire stad zijn. Voor het waarmaken van de ambities uit het coalitieakkoord is een versnelling en intensivering van de huidige financiële middelen op duurzaamheid nodig. Daarnaast wordt gekeken hoe de versnelling kan worden gevonden in slimme combinaties tussen de verschillende programma’s. Zo schept de investering in een duurzame en circulaire economie nieuwe banen, bijvoorbeeld in techniek en installatie. Banen die interessant zijn voor Zaankanters die geraakt worden door de economische crisis.

Werk maken van preventie helpt en voorkomt schadelijke gevolgen op termijn. Of het nu gaat om het voorkomen van onderwijsachterstanden en gezondheidsproblemen, een vroegtijdige inzet op het tegengaan van armoede, een toenemende kansengelijkheid of de inzet op duurzame of klimaat adaptieve maatregelen voor toekomstige generaties.

Door het voortzetten van de aantoonbaar succesvolle aanpak om mensen te ondersteunen bij het vinden van werk of meedoen aan de samenleving in 2021 maakt dit college werk van preventie . Werk vermindert armoede en bevordert kansengelijkheid. De impact van de corona crisis is dé legitimering van deze investering. Er zullen de komende jaren meer mensen dan verwacht een beroep moeten doen op de gemeente voor ondersteuning bij het vinden van werk. Een stevige inzet op participatie naar werk betaalt zich terug in lagere uitgaven in de BUIG-regeling en een beroep op andere voorzieningen, gerelateerd aan armoede en zorg.

Voor de nieuwe instroom van, in eerste instantie ZZP-ers en flexwerkers als gevolg van corona, doen we ook een extra investering. Daarmee lopen we vooruit op de aangekondigde compensatie van het Rijk.

Ook investeren we in preventie bij onze jeugd. Dat doen wij vanuit onderwijs, sport en jongerenwerk. Zo zetten wij op Jeugd en Veiligheid stevig in om jongeren op het rechte pad te houden door ze vroegtijdig een perspectief te bieden met de aanpak Preventief Jongerenwerk.

Tegelijkertijd moeten we ook moeilijke beslissingen nemen. We constateren, conform het regionale en landelijk beeld, een toename in het aantal kinderen dat gebruik maakt van zorg en daarbij voor een gemiddeld hoger bedrag per kind. Ten opzichte van onze opgave om een transformatie in de jeugdhulp door te voeren die van curatief naar preventief beweegt, zijn dit averechtse tendensen, die ons grote zorgen baren. De druk op de kostenbeheersing in de Jeugdhulp leidt tot de nodige maatregelen, zoals een cliëntenstop. Dit zijn vergaande maatregelen. De inzet blijft om jongeren preventief en dichtbij huis te helpen en te voorkomen dat de 2e lijns zorg nodig is.

Als college maken we ons sterk voor de inzet van de “Grapperhausgelden” voor het bevorderen van het preventief jongerenwerk. We hebben een aanvraag gedaan bij het Rijk met een plan van aanpak waarbij tal van partners ons input hebben gegeven. Met dit geld willen we Zaanse jongeren perspectief bieden en zorgen dat ze hun dromen waar kunnen maken.

Tenslotte, bezuinigen we in deze begroting niet op onze sportvoorzieningen, waardoor we ervoor blijven zorgen dat jongeren ruimte hebben om te sporten en bewegen.

Juist bij beperkte financiële middelen is het noodzakelijk bij investeringen te durven te differentiëren naar mensen en wijken die dat het meest nodig hebben. Een voorbeeld hiervan is de aanpak in Poelenburg en Peldersveld. Met de maatregelen, zoals de verlengde leertijd, Huiswerkbegeleiding, de Jongerenwinkel en de Entree opleiding leveren we hier direct een bijdrage aan. De kinderen in de meest kwetsbare positie krijgen blijvend extra aandacht.

Daarnaast zetten wij in op twee extra BOA’s, specifiek voor de aanpak van overlast, woonfraude en ondermijnende activiteiten in Poelenburg. Daarnaast hebben wij aandacht voor een gebiedsgerichte aanpak in de wijken Zaandam Zuid, Hoornseveld, Kogerveldwijk en Rosmolenwijk. Hier wonen 45.000 Zaankanters en een gebiedsgerichte aanpak in deze wijken helpt kansenongelijkheid tegengaan, bijvoorbeeld door een gedifferentieerde en sociaal woningprogramma in de Kogerveldwijk.

In het werken aan een kwalitatief hoogwaardige stad spelen een efficiënte samenwerking en bondgenootschap met inwoners, ondernemers en bedrijven, maatschappelijke partners een belangrijke rol. Het is de kunst om de kracht van de samenleving en de expertise van alle partijen te benutten. Dat geldt ook voor de samenwerking met onze buurgemeenten, de MRA en andere overheden zoals Rijk, Provincie of netwerken als VNG en G40.

De gemeente hoeft niet altijd zelf de kar te trekken. Bij de start van een nieuwe ontwikkeling of project is bezinning op de gemeentelijke rol belangrijk; waar zijn we zelf verantwoordelijk voor en waar kunnen we met inwoners, corporaties, horeca, bedrijfsleven samen optrekken. In het kader van bijvoorbeeld duurzaamheid en klimaatadaptatie geven we invulling aan deze gemeentelijke rol door duidelijke kaders te stellen.

Als we iets geleerd hebben van de impact van corona, is het de ‘kracht van de gemeenschap’. De inzet van alle vrijwilligers en instanties bij het ondersteunen van de voedselbank en inwoners en bedrijven die hun solidariteit hebben getoond met de samenleving, bijvoorbeeld bij de bestrijding van eenzaamheid, zijn waardevolle initiatieven. We faciliteren en stimuleren dit soort initiatieven, die het bondgenootschap en solidariteit van onze inwoners en ondernemers bindt.