Publiekrechtelijk
- Publiekrechtelijk Werkom
(Bedragen x €1.000)WerkomRechtsvorm:Gemeenchappelijke regeling - bedrijfsvoeringsorganisatie
Oprichtings-/publicatiedatum:01-01-2018Vestigingsplaats:PurmerendToezichtsregime:hoogOpenbaar belangDe gemeenschappelijke regeling is getroffen voor het doeltreffend en doelmatig uitvoeren of doen uitvoeren van de taken van de colleges voortkomend uit of samenhangend met de Participatiewet en de Wet sociale werkvoorziening.
Bestuurlijk belangPer 1 januari 2018 hebben de gemeenten Purmerend en Zaanstad samen het Participatiebedrijf opgericht om effectiever te zijn in de uitvoering van de Wet Sociale Werkvoorziening en de Participatiewet. Namens Zaanstad heeft wethouder Krieger zitting in het bestuur en wethouder Breunesse is waarnemer
Stemverhouding: 50%Actualiteiten en risico'sMarktontwikkelingen
Steeds zichtbaarder wordt dat een voorziening als Werkom nodig is en blijft om kansen te bieden voor mensen die kwetsbaar zijn op de arbeidsmarkt. Deze noodzaak wordt ook wel bevestigd in het evaluatierapport van de Participatiewet door het SCP, de Wetenschappelijke Raad voor Regeringsbeleid (het betere werk; de nieuwe maatschappelijke opdracht) en de commissies Borstlap (In wat voor land willen wij werken?). De coronacrisis laat zien dat een aanzienlijke groep inwoners kwetsbaar is op de arbeidsmarkt en bij een economische disruptie risico loopt om uit te vallen van de arbeidsmarkt. Deze groep is groter dan de groep mensen die we onder de groep klassieke bijstandsgerechtigden scharen.
Voor een bedrijf als Werkom is het cruciaal dat ze een vermogen ontwikkeltd om op die steeds grotere wordende groep inwoners die kwetsbaar is op de arbeidsmarkt een passend leer- en ontwikkelaanbod te bieden die hun zo snel mogelijk helpt bewegen naar dat deel van de arbeidsmarkt waar duurzame baankansen zijn. Voor de gemeente, als eigenaar en opdrachtgever, wordt het daarom cruciaal om het vermogen te ontwikkelen om te kiezen voor welke groep mensen een voorziening als Werkom de meeste toegevoegde waarde heeft.
Beleidsherijking Participatiewet
In de Kadernota 2021 schetst Werkom het financiële probleem dat de uitstroom van de Wsw veroorzaakt. Deze ontwikkeling zorgt ervoor dat er keuzes gemaakt moeten worden die raken aan de oorspronkelijke bedrijfsvoering van Werkom. Deze keuzes moeten voortvloeien uit de beleidskeuze van de gemeente. Werkom heeft een toekomstperspectief nodig om het bedrijf nader vorm te geven en een sluitende begroting te maken. Dit betekent dat er op korte termijn een (regionaal) proces moet worden doorlopen om in Q4 van 2020 tot een vastgesteld beleidskader door de raad te komen.
Risicoprofiel
Het risicoprofiel is hoog. Het maatschappelijk belang is groot, het gaat om kwetsbare mensen. De financiële bijdrage van de gemeente is aanzienlijk.
Risico analyse
Governance
De governance van Werkom is duaal. We sturen als eigenaar van het bedrijf, maar ook als opdrachtgever van het bedrijf. Om die rollen duidelijk te scheiden is er voor gekozen om de rol van eigenaar bij de wethouder financiën neer te leggen. B. De rol van opdrachtgever ligt bij de vakwethouder, zijnde de portefeuillehouder Werk en Inkomen. Dat heeft ook tot gevolg dat de risicobeheersing ook duaal is en dat verschillende aspecten van risico en beheersing onder de verantwoording van verschillende rollen valt. De rollen kunnen niet los van elkaar worden. Het gaat om het samenspel van de rollen.
- Eigenaarsrol
Vanuit de eigenaarsrol wordt gestuurd op een meerjarig sluitende begroting. In mei is de zienswijze op de meerjarenbegroting in de raad behandeld. Hierin komt naar voren dat het meerjarige beeld vanaf 2022 nog niet sluitend is. Een wijziging van het beleidskader is benodigd. Dit vraagt een besluit van de raad. Eind 2020 worden meerdere scenario’s voorgelegd aan de raad, met als voorwaarde een sluitende meerjarige begroting. Dit sluit aan op het amendement “zienswijze begroting 2021 Werkom” die in mei is aangenomen bij de zienswijze op de begroting.
- Opdrachtgeversrol
De opdrachtgeversrol wordt gestuurd vanuit de dienstverleningsovereenkomst Participatie en dienstverleningsovereenkomst Grondonderhoud. In de periodieke voortgangsgesprekken over participatie wordt met Werkom gesproken over instroom, uitstroom, doorlooptijden,en klanttevredenheid en de mogelijkheden voor bijsturing.
- Samenspel rollen
De wisselwerking tussen de eigenaarsrol en opdrachtgeversrol is belangrijk. De meerjarige kaders vanuit de eigenaarsrol werken door in gewijzigde dienstverleningsovereenkomsten in de opdrachtgeversrol. Signalen vanuit de voortgangsgesprekken over de dienstverleningsovereenkomsten worden meengenomen in de eigenaarsrol. Dit samenspel wordt ambtelijk en bestuurlijk georganiseerd door een goede overlegstructuur.
Financiële positie
Werkom verdient zijn geld met het aannemen van opdrachten uit de markt en daarin mensen (zowel mensen met SW-indicatie als mensen met een indicatie Nieuw Beschut als mensen met een Participatiewet-uitkering) te laten werken, opdat ze zichzelf kunnen ontwikkelen en zo – indien mogelijk - kunnen uitstromen naar een baan bij een reguliere werkgever. Deze bedrijfsactiviteit kent verschillende risico’s, die hieronder zijn weergegeven. Die risico’s beheersen we in het duale governance model zoals hierboven omschreven en is dus een samenspel van eigenaar en opdrachtgever.
Werkom heeft de aanbesteding groen van de Over gemeenten gewonnen en voert vanaf 2020 de groenopdrachten van de Over-gemeenten uit.
Steeds zichtbaarder is het dat het vermogen om gericht te kunnen investeren in die maatregelen die aansluiten bij de werking van de arbeidsmarkt en bijdraagt aan een inclusievere lokale arbeidsmarkt een kritieke succesfactor zal zijn wil Werkom impact maken . De financiële positie wordt daarmee ook steeds dualer: exploiteren om te beheersen en gericht investeren om mee te groeien met de vraag van de arbeidsmarkt.
Het bestuur heeft in de bestuursvergadering van 25 juni de jaarrekening 2019 en de primitieve begroting 2021 vastgesteld.
Risico's
Nu Werkom twee jaar bestaat kan gezegd worden dat de basis van het bedrijf in hoofdlijnen op orde is. Dit betekent niet dat het risicoprofiel verandert. Dat blijft ongewijzigd hoog. Waar het in de eerste twee jaar vooral over beheersingsrisico’s ging, zien we dat Werkom nu ook een volgende stap in ontwikkeling van het bedrijf moet zetten. Een stap die veel meer gaat over de bijstelling van de strategische koers. Voor welke doelgroep doen we dit (hoe transformeren we van SW-bedrijf naar een modern leerwerkbedrijf dat inclusieve arbeid biedt?) Werkom opereert in een complexe omgeving. Dat is een risico in zichzelf. De ingebouwde beheersmaatregelen zijn nog steeds passend om die risico’s te beheersen, maar duidelijk is ook dat het perspectief op die risico’s verschuift
In de begroting zijn conform BBV-voorschriften, in de risicoparagraaf expliciete risico’s benoemd:
- Productieverlies door opbouw van het bedrijf
- Grotere toename dan verwacht op lange leerwerktrajecten en nieuw beschut
- Orderverlies
- Privacy en informatiebeveiliging
- Grotere uitstroom van mensen met een SW-indicatie
Beleidsherijking Participatiewet
De raad zal kiezen uit verschillende scenario’s voor de beleidsherijking die per 1 januari 2021 in moet gaan. De financiële consequenties voor 2022 en verder worden meegenomen als integrale weging of als pre-prioritair besluit bij de Voorjaarsnota 2022. Werkom heeft bij het opstellen van de Kadernota en de begroting 2022 nog geen zekerheid over de financiële middelen behorende bij het nieuwe beleid.
Beheersmaatregelen
- Deze risico's hangen samen met de onzekerheden en benodigde leerervaringen die de achtergrond vormden bij de oprichting van de nieuwe organisatie. Het bedrijf en de gemeenten sturen apart en gezamenlijk kort cyclisch op de uitvoering door:
- Goed monitoren en tijdig in gesprek met de gemeenten om de landelijke ontwikkelingen goed te volgen
- Goed contact houden met de opdrachtgevers, accountmanagement stevig neerzetten
- Het bestand van mensen in de uitkering van beide gemeenten is groot. Goede afspraken over instroom
- Er is een bedrijfsvoeringsoverleg tussen beide gemeenten en Werkom ingericht ,om ontwikkelingen goed te volgen
- Een beleidsherziening om een toekomstbestendig handelingskader voor Werkom te creëren
hoog
Privaatrechtelijk
- Privaatrechtelijk Alliander
(Bedragen x €1.000)AllianderRechtsvorm:Naamloze Vennootschap
Oprichtings-/publicatiedatum:1 juli 2009Vestigingsplaats:ArnhemToezichtsregime:middelOpenbaar belangNetbeheer en distribueren van elektriciteit en gas voor producenten en afnemers. Voor burgers en ondernemers is een goed werkend en betaalbaar distributienetwerk van gas en elektriciteit cruciaal. Alliander heeft een belangrijke rol in het mogelijk maken van verdere verduurzaming van de Nederlandse energievoorziening.
Bestuurlijk belangWethouder Baerveldt vertegenwoordigt de gemeente in de AvA, plaatsvervanging wethouder Mutluer
Stemverhouding: 0,9%Actualiteiten en risico'sNa de ontmanteling van de houdstermaatschappij EZW is door Alliander gevraagd of de deelnemers zich willen organiseren om zich te laten vertegenwoordigen door de grootste van de voormalige deelnemers. De noodzaak om actief te worden als aandeelhouder is de afgelopen periode duidelijk geworden: de Energietransitie vraagt zeer veel van de energie-infrastructuur. De toenemende elektrificering legt de kwetsbaarheid bloot; de ambitie om minder aardgas te gebruiken heeft effect op de waarde van de aargasinfrastructuur.
middel - Privaatrechtelijk Warmtenet
(Bedragen x €1.000)WarmtenetRechtsvorm:BV
Oprichtings-/publicatiedatum:01-01-2019Vestigingsplaats:ZaandamToezichtsregime:hoogOpenbaar belangHet op gang brengen van de transitie naar een aardgasloze gebouwde omgeving. De legitimering van een overheidsinterventie op basis van marktfalen is hier van toepassing op de casus warmtenet in Zaandam-Oost. Het doel is het transporteren van warmte uit o.a. biomassa van Bio Forte aan afnemers in Zaanstad.
Bestuurlijk belangWethouder Kriegert vertegenwoordigt de gemeente in de AvA, plaatsvervanging wethouder Breunesse.
Gemeente Zaanstad is samen met Duurzame Energienetwerken Noord-Holland (DENH) eigenaar van het Warmtenet Zaanstad BV. Gemeente Zaanstad heeft een belang van 39% in de Aandelen (uitsluitend stemgerechtigd), alsmede een belang van 100% in de Aandelen C (stemrechtloos)
Stemverhouding: 39,0%Actualiteiten en risico'sRisicoprofiel
Het financieel belang is hoog. De gemeentelijke deelneming is onderhandeld op € 4,25 miljoen. Deze deelneming wordt op die basis nu gewaardeerd op € 1,95 miljoen. Gemeente Zaanstad heeft een voorziening getroffen voor het verschil van € 2,3 miljoen. Het risico dat de getroffen voorziening te klein blijkt (omdat de marktwaarde van de deelneming daalt) wordt opgenomen als risico voor het weerstandvermogen. De politieke en maatschappelijke betrokkenheid zijn groot: de activiteiten van het Warmtenet richten zich op het leveren van warmte aan inwoners. De gemeente participeert in het Warmtenet vanuit het publieke belang en de maatschappelijke doelen die de gemeente wil realiseren
Marktontwikkelingen/Risicoanalyse
Voortgang
Het huidige warmtenet (fase 1) voorziet in het aansluiten van 2.600 woning equivalenten (weq) aan woningen en utiliteiten (waaronder het zwembad De Slag) waarvoor de investeringen reeds zijn gedaan en/of begroot in WNZ fase 1. De planning voor implementatie van de geplande aansluitingen is echter als gevolg van het intrekken van de PAS (Programma Aanpak Stikstof) aanzienlijk vertraagd, waardoor ook de trajecten voor vergunning verlening (Wnb en Omgevingsvergunning Bio Forte en HWC Brandaris). Vervolgens is extra vertraging ontstaan in de planning door het uitbreken van de Corona-crisis, waardoor het testprogramma van de biomassacentrale als warmtebron achterloopt op de planning.
Per juni 2020 staat de teller op 1.558 woningequivalenten(weq) aangesloten. Voltooiing wordt thans voorzien in 2024 wanneer alle geprojecteerde weq’s daadwerkelijk zijn aangesloten. Op dat moment ontvangt WNZ de volledige inkomsten.
Resultaten op de businesscase:
Het gevolg van deze vertragingen heeft veel impact gehad op de begrote warmtelevering.
Om een negatieve impact op de businesscase van fase 1 van het warmtenet te mitigeren heeft WNZ een aantal opties, waaronder het ‘verdichten’ van het netwerk met panden in de directe omgeving van de bestaande leiding en het verlengen van de begrote looptijd met minimaal de opgelopen vertraging. Huidige utiliteiten voor verdere verdichting van het netwerk zijn o.a.:
- Regionaal Veiligheidskantoor
- Pascalcollege
- ZMC + zorgboulevard
- Complex tussen Evean en Noordwachter
- Winkelcentrum Gibraltar
Al deze panden hebben voor WNZ beperkte financiële middelen nodig om te worden aangesloten op het warmtenetwerk.
Met betrekking tot het verlengen van de projectlooptijd wordt bedoeld het verlengen met aansluitingen die de komende jaren nog gerealiseerd moeten worden (zoals Gouwpark en Oostzijderpark 1 en 2).
Ten opzichte van het oorspronkelijke plan betekent de vooralsnog opgelopen vertraging in warmtelevering níet dat de businesscase of het terugverdienvermogen onhaalbaar zouden zijn.
Maatschappelijke onrust biomassacentrale
De maatschappelijke discussie over de inzet van bio-grondstoffen als energiedrager is gepolariseerd en over de voorwaarden voor en de noodzaak van het inzetten van bio-grondstoffen als alternatief voor aardgas in een transitiefase wordt veel discussie gevoerd. Zaanstad maakt een kritische afweging en heeft een duidelijke positie met betrekking tot de inzet van duurzame biomassa bio-grondstoffen als tijdelijke transitie energiebron ter realisatie van de opstartfase van het warmtenet Zaanstad in de Zaanse vergunde biomassacentrale. Op de maximale duurzaamheid van die Zaanse centrale wordt ook actief gestuurd en geacteerd door het College, zoals door het kritisch toepassen van de laatste inzichten en adviezen omtrent de inzet van bio-grondstoffen in Zaanstad en handhaven van de daarvoor geldende regelgeving en afspraken. Voor de inzet van bio-grondstoffen in de toekomst werkt Zaanstad, als onderdeel van de MRA gemeenten in het Warmte- en Koude programma, samen met de andere MRA gemeenten aan de voorwaarden waaronder die inzet moet voldoen. Inmiddels ligt er tevens een advies van de SER, waarin de Zaanse aanpak past. De MRA wacht voor de definitieve standpuntbepaling van de inzet op termijn van bio-grondstoffen op een uitspraak van het Rijk.
Korte terug- en vooruitblik 2020-2021
- Op 7 juli 2020 heeft de Algemene Vergadering van Aandeelhouders (AVA) plaatsgevonden. De AvA heeft een besluit genomen over de vaststelling van de jaarrekening 2019
- De ontwikkeling van het businessplan voor de duurzame doorgroei van het warmtenet is in volle gang. De RvT van WNZ heeft in augustus een eerste CONCEPT-Businessplan ontvangen waarin het perspectief is verwoord op de doorontwikkeling van WNZ als vehikel voor een betaalbare energievoorziening in ZNSTD. Dit plan zal in 2020 verder worden ontwikkeld, mede op basis van de concept-WarmteTransitieVisie van ZNSTD en het gesprek daarover met Woningcorporaties. Verdergaande ontwikkelingen zijn verder tevens afhankelijk van de door EZK beoogde ‘kavel’ indeling - na 2021 wanneer de nieuwe Wet Collectieve Warmtevoorziening van kracht wordt.
- De ontwikkeling van een subsidieaanvraag in het kader van de BZK-regeling Proeftuin Aardgasvrije Wijken voor de ronde van mei 2020 is vanwege capaciteitsissues en onzekere deelname door de betrokken wijk gestaakt. De verwachting is echter wel om voor de nieuwe ronde, dat ergens in het voorjaar 2021 opengaat voor nieuwe aanvragen, een voorstel vanuit ZNSTD in te dienen.
De raad zal actief geïnformeerd worden in een raadsinformatiebrief zodra er ontwikkelingen zijn voor Warmetnet.
Financiële positie / Onderbouwing voorziening
- WNZ heeft over het boekjaar een negatief resultaat geboekt van € 457.000,- welk aan de overige reserves van de Vennootschap zal worden onttrokken. Dit negatieve resultaat is het gevolg van de vertraging i.h.k.v. de PAS en Corina-crisis. Dit resultaat heeft geen consequenties voor de reeds vastgestelde jaarrekening 2019 van Gemeente Zaanstad en valt binnen de verwachte bandbreedtes vanuit de business case van WNZ.
- Op basis van de situatie ultimo 2019 zoals WNZ aan de RvT heeft gerapporteerd en de door WNZ aagedragen oplossingsrichtingen voor het opvangen van door PAS veroorzaakt achterblijven van realisatie van GJ afzet, wordt de conclusie onderschreven dat de door de gemeente Zaanstad getroffen voorziening in 2019 voldoende onderbouwd is.
Risico’s
- Publieke opinie over het gebruik van op hout gestookte biomassacentrales, zoals in de biomassacentrale voor het warmtenet, wordt negatiever
- Als er onvoldoende voortgang wordt geboekt op het ontwikkelen van alternatieve warmtebronnen, heeft dit tot gevolg dat:
- Uitbreiding van het warmtenet langer duurt
- Biomasscentrale langer blijft werken
- Als de resultaten van de metingen Biomasscentrale niet binnen de wettelijke normen vallen kan dit leiden tot aanvullende maatregelen. Dit kan financiële consequenties hebben
Beheersing
- Actief in gesprek blijven met de expoitant van de biomassacentrale en de ODNZKG m.b.t. naleving van uitstootlimieten.
- De Klankbordgroep van raadsleden over de biomassacentrale actief blijven betrekken over de naleving van afspraken over de inzet van bio-grondstoffen, maar ook over de vorderingen met betrekking tot de ontwikkelen van alternatieve warmtebronnen.
- Deelname aan de MRA-wg biomassa en samen met MRA gemeenten actief optrekken in dit dossier.
- Actieve deelname door ZNSTD in verschillende gremia om te kunnen anticiperen / invloed uit te kunnen oefenen op de ontwikkelingen rondom de ontwikkeling en implementatie van de nieuwe Wet Collectieve Warmtevoorziening (Warmtewet 2.0) en het Zaanse onafhankelijk warmtenet als landelijk voorbeeld onder de aandacht te kunnen blijven brengen.
- Annotaties B&W AVA Warmtenet;
- Voorlichting over Biomassa en de stand van zaken rondom de ontwikkeling in Zaanstad van alternatieve warmtebronnen zoals geothermie, aquathermie.
hoog